Томирларнинг торайиши ёки стеноз хавфли ҳолат бўлиб, миянинг қон билан таъминланишини сезиларли даражада ёмонлаштириши мумкин. Бўйин ва бошнинг асосий артериялари, масалан, уйқу ва умуртқа артериялари миянинг кислород ва озиқ моддалар билан таъминланишида муҳим роль ўйнайди. Уларнинг торайиши ишемик инсультгача бўлган жиддий оқибатларга олиб келади.
Томирлар стенози нимаси билан хавфли?
Артериянинг қисман торайиши ҳам миянинг кислород танқислигига олиб келиши мумкин. Бу ҳолат сурункали мия ишемияси деб аталади. Агар қон оқими кескин камайса, бу вақтинчалик ишемик ҳужумлар (микроинсультлар) ёки тўлиқ ишемик инсультга олиб келиши мумкин.
Эътибор қаратиш керак бўлган аломатлар:
- тез-тез бош айланиши ва бош оғриғи;
- хотира ва концентрациянинг ёмонлашуви;
- қўл-оёқларда ҳолсизлик, увишиш ёки санчиш ҳолатлари;
- нутқнинг бузилиши, бир кўзнинг вақтинча кўрмай қолиши.
Ушбу белгиларни эътиборсиз қолдирманг, айниқса, агар сиз хавф гуруҳида бўлсангиз – 50 ёшдан ошган, ирсий мойиллик ёки ёндош касалликларга эга бўлсангиз.
Ташхис: аниқ ташхис – муваффақият калити
Томирлар стенозини аниқлаш учун замонавий визуализатсия усуллари қўлланилади. Эндоваскуляр нейрохирург қуйидагиларни тайинлаши мумкин:
- Бўйин томирларининг ультратовуш текшируви (дуплекс сканерлаш) – оддий ва маълумотли скрининг усули.
- МРТ/КТ-ангиография – қон томир тармоғининг батафсил тасвирини олиш имконини беради.
- Рақамли субтраксион ангиография (РСА) – бу “олтин стандарт” бўлиб, қон томир торайишининг даражаси ва хусусияти ҳақида энг аниқ маълумот беради, бу эса даволашни режалаштириш учун жуда муҳимдир.
Стенозларни даволашнинг замонавий усуллари
Стенозларни даволаш консерватив ва жарроҳлик йўли билан бўлиши мумкин. Консерватив терапия хавф омилларини назорат қилишга ёрдам берадиган дори-дармонларни ўз ичига олади:
- холестеринни пасайтирувчи препаратлар (статинлар);
- қон босимини меъёрлаштирувчи дори воситалари;
- қон реологиясини яхшиловчи препаратлар (антиагрегантлар).
Жарроҳлик йўли билан даволаш томир сезиларли даражада торайганда, консерватив терапия энди самара бермаганда кўрсатилади. Замонавий нейрохирургия клиникаси беморларга юқори технологияли усулларни таклиф этади. Асосий нейрожарроҳлик операцияларига қуйидагилар киради:
- Каротид эндартеректомия – очиқ операция бўлиб, бунда жарроҳ уйқу артериясининг ички деворидаги атеросклеротик пилакчани олиб ташлайди.
- Артерияларни стентлаш – кам инвазив аралашув бўлиб, бунда артерияга кичик тешик орқали томирнинг торайган қисмини кенгайтирувчи стент киритилади. Ушбу усул бугунги кунда фаол ривожланаётган эндоваскуляр жарроҳлик соҳасига тегишли.
Шифокорга қачон мурожаат қилиш керак?
Агар сиз юқорида санаб ўтилган аломатлардан бирини ёки бир нечтасини сезсангиз, невролог ёки нейрожарроҳга боришни кечиктирманг. Эрта ташхис қўйиш ва ўз вақтида бошланган даволаш жиддий асоратларнинг олдини олишга ва ҳаёт сифатини сақлаб қолишга ёрдам беради.
Муаллиф: шифокор-нейрохирург Наби Абдуллаев Қўлдашович.