Uyqu arteriyalarini stentlash – bu miyaga normal qon oqimini tiklashga qaratilgan zamonaviy, kam invaziv muolaja. U miyani oziqlantiruvchi asosiy «magistral» – uyqu arteriyasining bo‘shlig‘i sezilarli darajada torayganda qo‘llaniladi.

Stenoz deb ataladigan bu tomirlarning torayishi ishemik insultning asosiy sabablaridan biridir. Stentlash protsedurasi toraygan joyni kengaytirish va to‘liq qon ta’minotini ta’minlash imkonini beradi.

Uyqu arteriyalari stenozi sabablari

Stenoz rivojlanishining asosiy sababi aterosklerozdir. Vaqt o‘tishi bilan arteriyalarning ichki devorlarida xolesterin to‘plamlari – aterosklerotik pilakchalar to‘planadi. Ular asta-sekin kattalashib, tomir bo‘shlig‘ini toraytiradi. Natijada qon oqimi kamayib, pilakchadan mayda bo‘lakchalar uzilib chiqishi mumkin, ular miya tomirlariga tushib, insultga olib keladi.

Stentlash qanday amalga oshiriladi

Muolaja katta kesmalarsiz amalga oshiriladi va odatda 30 daqiqadan 90 daqiqagacha davom etadi.

1. Tayyorgarlik va kirish. Mahalliy og‘riqsizlantirish kiritilgandan so‘ng, neyroxirurg son yoki bilakdagi arteriyaga kichik teshik qo‘yadi.
2. Rentgen nazorati yordamida shifokor ingichka va egiluvchan kateterni arteriyalar orqali uyqu arteriyasining toraygan joyiga o‘tkazadi.
3. Stent o‘rnatish. Kateter orqali stentning o‘zi – kichkina metall to‘r kiritiladi, u kengayadi va aterosklerotik pilakchani tomir devoriga bosadi. Bu arteriyani ochiq holatda ushlab turadigan mustahkam «karkas» yaratadi.
4. Muvaffaqiyatli stentlashdan so‘ng kateter ehtiyotkorlik bilan chiqariladi va teshilgan joyga bosuvchi bog‘lam qo‘yiladi.

Stentlashga ko‘rsatmalar

Shifokor quyidagi hollarda stentlashni tavsiya qilishi mumkin:

• Simptomlar bo‘lmaganda ham sezilarli stenoz (70% dan ortiq).
• 50% va undan yuqori stenozda tranzitor ishemik hujumlar (TIA) yoki mikroinsultlar kabi alomatlarning mavjudligi.
• Ochiq jarrohlik amaliyotiga qarshi ko‘rsatmalar mavjud bo‘lganda (masalan, jiddiy yurak yoki o‘pka kasalliklarida).

Afzalliklari va ochiq operatsiya bilan taqqoslash

Stentlash an’anaviy ochiq operatsiya – karotid endarterektomiyaning munosib muqobili hisoblanadi. Uning asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat:

• Kam invazivlik: katta kesimning yo‘qligi va to‘qimalar uchun minimal shikastlanish.
• Tez tiklanish: bemor odatda 1-2 kundan keyin odatdagi hayot tarziga qaytishi mumkin.
• Qo‘llash imkoniyati: muolaja boshqa neyrojarrohlik amaliyotlari taqiqlangan yuqori xavfli bemorlar uchun mavjud.

Stentlash jarayoni yuqori texnologiyali uskunalardan foydalanishni talab qiladi va ixtisoslashtirilgan neyroxirurgiya klinikasida amalga oshiriladi, bu esa bemor uchun maksimal aniqlik va xavfsizlikni ta’minlaydi.

Ehtimoliy xatarlar

Stentlash xavfsiz muolaja hisoblansa-da, bemor xabardor qilinishi kerak bo‘lgan minimal xavflar mavjud:

• Sanchilgan joyga qon quyilishi.
• Kontrast moddaga allergik reaksiya.
• Juda kamdan-kam hollarda – tranzitor ishemik hujum yoki muolaja paytida insult, bu vaqtinchalik xavf bilan bog‘liq.

Muallif: shifokor-neyroxirurg Nabi Abdullayev Qo‘ldashovich