Umurtqa pog‘onasi diskining churrasi — bel og‘rig‘i va harakat cheklanishining eng keng tarqalgan sabablaridan biridir. Agar konservativ davolash yordam bermasa, neyroxirurg shifokor umurtqa churrasini olib tashlash bo‘yicha jarrohlik amaliyotini tavsiya qilishi mumkin. Bemorlar ko‘pincha quyidagi savol bilan murojaat qilishadi: qaysi operatsiyani tanlash kerak — an’anaviymi yoki endoskopikmi?

Zamonaviy neyroxirurgiyada e’tibor umurtqa pog‘onasini kam shikastli usullar bilan davolashga qaratilgan. Ular orasida disk churrasini endoskopik usulda olib tashlash alohida o‘rin tutadi. Ushbu usul og‘riq sababini minimal jarohat bilan bartaraf etish, tez tiklanish va asoratlar xavfini kamaytirish imkonini beradi.

Endoskopik diskektomiya usulining rivojlanish tarixi

Umurtqa pog‘onasida kam invaziv operatsiyalar ilk bor 1980-yillarda qo‘llanila boshlandi. Bu usul jarrohlik jarohatini kamaytirish maqsadida ishlab chiqilgan. Asosiy yutuq endoskopik texnologiyalar va HD-optika joriy etilishi bilan yuz berdi.

Bugungi kunda endoskopik usulda churrani olib tashlash 8–10 mm teshik orqali vizual nazorat ostida amalga oshiriladi. Hozirda endoskopik diskektomiya bel, ko‘krak va bo‘yin sohalaridagi churralarni davolashning samarali va xavfsiz usuli sifatida tan olingan.

Endoskopik operatsiya qanday o‘tkaziladi

Endoskopik operatsiya mini-kiruvchi yo‘l bilan, mahalliy yoki spinal anesteziya ostida amalga oshiriladi. Rentgen va kamera nazorati ostida jarroh churraning tashqariga chiqqan qismini ehtiyotkorlik bilan olib tashlaydi va umurtqa tuzilmalarini saqlab qoladi.

Ikki asosiy kirish yo‘li mavjud:

• Transforaminal — umurtqa kanalining tabiiy teshiklari orqali;
• Interlaminar — markaziy churralarda umurtqalar yoylari orasidan.

Natijada, bemor operatsiyadan keyin kuchli og‘riq his qilmaydi va bir necha soat ichida o‘rnidan tura oladi. Ayniqsa bel churrasi uchun bu usul yuqori samaradorlikka ega.

Endoskopik va an’anaviy operatsiya taqqoslanishi

Ko‘rsatkich	An’anaviy mikrodiskektomiya	Endoskopik diskektomiya
Kesma uzunligi	3–5 sm	0,8–1,0 sm
Qon yo‘qotish	100–300 ml	<50 ml
Operatsiya davomiyligi	60–90 daqiqa	30–60 daqiqa
Gospitalizatsiya	3–7 kun	1–2 kun
Reabilitatsiya	4–6 hafta	1–2 hafta
Operatsiyadan keyingi og‘riq	Sezilarli	Minimal
Asoratlar xavfi	5% gacha	<1%

European Spine Journal (2021) ma’lumotlariga ko‘ra, endoskopik diskektomiyadan so‘ng bemorlar ochiq jarrohlikka qaraganda o‘rtacha 40% tezroq ishga qaytishadi.

Endoskopik usulning afzalliklari:
✅ To‘qimalarga minimal jarohat
✅ Tez tiklanish
✅ Infeksiya xavfi past
✅ Katta chandiqlarsiz natija
✅ Mahalliy og‘riqsizlantirish ostida o‘tkazish mumkinligi
✅ Chandiqli o‘zgarishlar xavfini kamaytirish

Endoskopik yoki lazer usuli — qaysi biri yaxshiroq?

Ko‘plab bemorlar: lazer bilan olib tashlash va endoskopik usul o‘rtasida qanday farq bor, deb so‘rashadi.

Lazer faqat kichik churralarda qo‘llanadi, endoskopik usul esa katta churralarni ham butunlay olib tashlash va nervni siqilishdan xalos etishga imkon beradi.

Shuning uchun og‘riq va nevrologik belgilar kuchli bo‘lgan holatlarda neyroxirurglar aynan endoskopik usulni tavsiya etadilar.

Operatsiya xavfsizligi va mumkin bo‘lgan xavflar

Endoskopik diskektomiya xavfsiz deb hisoblansa-da, har qanday jarrohlik singari, ayrim xavflar mavjud:

• churraning qaytalanishi (1–3% hollarda);
• kirish joyida yengil yallig‘lanish;
• katta sekvestrli churralarda fragmentni to‘liq olib tashlamaslik ehtimoli.

Bu xavflar tajribali mutaxassislar ishlaydigan neyroxirurgiya markazlarida minimal darajada bo‘ladi. Endoskopik operatsiya yuqori malakali jarroh va to‘g‘ri ko‘rsatmalar tanlashni talab qiladi.

Zamonaviy texnologiyalar va yo‘nalishlar

Zamonaviy neyroxirurgiya markazlari navigatsion tizimlar, robotlashtirilgan yordamchilar va sun’iy intellekt asosida operatsiya rejalashtirishni faol qo‘llamoqda. AI yordamida kirish burchagi aniq hisoblanadi, nerv to‘qimalariga zarar yetkazish xavfi kamayadi va churrani olib tashlash aniqligi oshadi.

Kelajakda bu texnologiyalar perkutan va endoskopik aralashuvlarni to‘liq avtomatlashtirish imkonini beradi.

Toshkentda qayerda davolanish va neyroxirurg maslahati olish mumkin

Endoskopik umurtqa churrasini davolash Toshkentdagi yetakchi neyroxirurgiya klinikalarida, zamonaviy endoskopik tizimlar bilan jihozlangan markazlarda amalga oshiriladi.

Operatsiyadan oldin shifokor-neyroxirurg bilan maslahat, MRT diagnostika va optimal usulni tanlash — endoskopik, lazer yoki mikrojarrrohlik variantlari o‘tkaziladi.

Toshkentda disk churrasini endoskopik olib tashlash narxi churraning joylashuviga, murakkabligiga va klinika darajasiga qarab belgilanadi. Narx va maslahat uchun bizning Neurolife neyroxirurgiya markazimizga murojaat qilishingiz mumkin.

Xulosa

Endoskopik diskektomiya — bu umurtqa churrasini davolashda yuqori samarali, xavfsiz va qulay usuldir. An’anaviy jarrohlikka nisbatan, bu usul tezroq tiklanish va kamroq asoratlar bilan ajralib turadi.

Toshkent va O‘zbekiston aholisi uchun ushbu zamonaviy texnologiya xalqaro standartlarga mos klinikalarda mavjud.

FAQ — Ko‘p so‘raladigan savollar

Endoskopik operatsiya qancha davom etadi?
Odatda 30–60 daqiqa, mahalliy yoki spinal anesteziya ostida.

Operatsiyadan keyin qachon turish mumkin?
Ko‘pchilik bemorlar 2–4 soatdan so‘ng o‘rnidan tura oladi.

Toshkentda operatsiya narxi qancha?
Churrani olib tashlash operatsiyasining narxi klinika darajasiga va murakkabligiga bog‘liq, shuning uchun neyroxirurg bilan maslahatlashish va narxni aniqlashtirish kerak.

Operatsiya xavflari qanday?
Asoratlar xavfi minimal (<1%), tavsiyalarni bajarmaslikda churraning qaytalanish ehtimoli bor. Batafsil ma’lumotni shifokordan olishingiz mumkin.

Endoskopik va lazer usullari o‘rtasida farq nimada?
Lazer kichik churralar uchun, endoskopiya esa to‘liq nerv bosimini olib tashlash uchun mos. Belgilar kuchli bo‘lsa, endoskopiya samaraliroq hisoblanadi.